Mówiąc o urlopach, najczęściej mamy na myśli urlop wypoczynkowy. Warto jednak skupić się na szerszym rozumieniu pojęcia urlopu. Powszechnie urlop okolicznościowy kojarzy się ze zwolnieniem od pracy związanym ze szczególnymi wydarzeniami osobistymi i rodzinnymi. Mają one bowiem miejsce w życiu prawie każdego pracownika. Jednak w rzeczywistości pojęcie to obejmuje także inne sytuacje, które zostały wskazane w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. W dzisiejszym artykule poruszymy następujące kwestie dotyczące tego zagadnienia:
- Czym jest urlop okolicznościowy?
- Kiedy przysługuje on pracownikowi?
Zapraszamy do lektury.
Czym jest urlop okolicznościowy?
Urlop okolicznościowy to płatny lub niepłatny urlop udzielany pracownikowi dla umożliwienia mu załatwienia własnych spraw życiowych lub wykonywania funkcji społecznych. Udziela się go poza zwykłym planem urlopowym. Oznacza to, że dni wolne udzielone w tym trybie nie obniżają przysługujących w danym roku dni urlopu wypoczynkowego. Jest to zatem zwolnienie od pracy spowodowane określonym zdarzeniem po stronie pracownika.
Pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z Kodeksu pracy, z przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa. Kluczowym aktem prawnym dla kwestii zwolnień od pracy jest wspomniane już we wstępie rozporządzenie.
Urlop okolicznościowy – kiedy przysługuje pracownikowi?
Pracodawca musi udzielić pracownikowi urlopu okolicznościowego na jego wniosek w określonych sytuacjach osobistych i rodzinnych.
Zgodnie z § 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, pracownikowi przysługują 2 dni urlopu okolicznościowego w razie:
- jego ślubu,
- urodzenia się jego dziecka,
- zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy.
Natomiast 1 dzień urlopu okolicznościowego (na podstawie tego samego przepisu) przysługuje w razie:
- ślubu dziecka pracownika,
- zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Jakie jeszcze sytuacje uprawniają do urlopu okolicznościowego?
Powyżej przedstawiliśmy najbardziej typowe i najczęściej spotykane okoliczności, które uprawniają pracownika do skorzystania z urlopu okolicznościowego. Poniżej przedstawimy jednak sytuacje, w których również, zgodnie z tym samym rozporządzeniem, przysługuje Ci ten rodzaj urlopu:
- Wezwanie właściwych organów (§ 5-7 i 10).
- Postępowanie pojednawcze – udział pracownika w posiedzeniu komisji pojednawczej w charakterze członka tej komisji, a także pracownika będącego stroną lub świadkiem w postępowaniu pojednawczym (§ 8).
- Obowiązkowe badania lekarskie i szczepienia ochronne (§ 9).
- Działania ratownicze i świadczenia osobiste – pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika (§ 11):
- będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej, ratownikiem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, członkiem doraźnym Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych, ujętym na liście ministra właściwego do spraw transportu, członkiem ochotniczej drużyny ratowniczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa „Służba SAR”,
- na czas wykonywania obowiązku świadczeń osobistych, w trybie i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach.
- Krwiodawstwo – dotyczy zwolnienia od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. A także na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy (§ 12).
- Zajęcia dydaktyczne – w celu przeprowadzenia zajęć dydaktycznych w szkole zawodowej, w szkole wyższej, w placówce naukowej albo w jednostce badawczo-rozwojowej. Przepis ten stosuje się również do pracownika w razie prowadzenia szkolenia na kursie zawodowym (§ 13).
- Posiedzenie rady nadzorczej – dotyczy pracownika będącego członkiem rady nadzorczej, działającej u zatrudniającego go pracodawcy, na czas niezbędny do uczestniczenia w posiedzeniach tej rady (§ 14).
Podsumowanie
Urlop okolicznościowy to istotne zagadnienie, o którym warto pamiętać. Może bowiem przydać się niemal każdemu pracownikowi. Warto zwrócić uwagę na to, że:
- Pracownik rozwiedziony może skorzystać z urlopu okolicznościowego w razie śmierci i pogrzebu teściowej lub teścia.
- Urlop okolicznościowy przysługuje za każdym razem, gdy spełnią się przesłanki jego udzielenia.
- Urlop okolicznościowy musi pozostawać w związku czasowym z wydarzeniem, z powodu którego się go udziela.
- Urlopu udziela się w dni, które zgodnie z rozkładem pracy są dniami pracy pracownika. A także na cały dzień, niezależnie od liczby godzin pracy pracownika przewidzianych harmonogramem.
Natomiast co zrobić, gdy wydarzenie, które było powodem urlopu okolicznościowego, nie odbyło się? Pracownik powinien wówczas złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy na udzielone mu dni wolne. Jeśli tego nie zrobi, nieobecność traktujemy jako usprawiedliwioną, ale bez wynagrodzenia.
